เป็นแผนที่แรกของไทยถูกเขียนตั้งแต่ยุคอยุธยา

หนังไทยมาแรงอย่าง ‘บุพเพสันนิวาส 2’ ได้มีการแทรกสอดเกร็ดประวัติศาสตร์เยอะมาก แล้วก็หนึ่งในซึ่งก็คือ แผนที่ ‘เรกนัม เสียน (Regnum Sian)’ แผนที่แรกที่อาณาจักรประเทศไทย เมื่อสืบความเป็นมาย้อนกลับไปแล้ว สามารถย้อนกลับไปได้ถึงยุคพระพระราชามหาราช ที่อาณาจักรอยุธยาอย่างยิ่งจริงๆ แผนที่นี้มีความหมายกับประวัติศาสตร์ไทยเช่นไร พวกเราจะพาย้อนประวัติศาสตร์แผนที่ผืนนี้กัน

แผนทที่เรกนัม เสียน โดย โยฮานเนส เมเทลลุส (Johannes Metellus) ปี พุทธศักราช2139
แผนที่นี้คนใดเป็นผู้เขียน
แผนที่นี้ถูกเขียนลงบนแผ่นพิมพ์ทองแดง ขนาด 15.40 x 22.70 ซม. โดยผู้กระทำแผนที่นี้เป็นชาวประเทศฝรั่งเศสชื่อว่า โยฮานเนส เมเทลลุส (Johannes Metellus) แล้วก็ตั้งชื่อแผนที่นี้เป็นภาษาละตินแปลเป็นอิสระยว่า ‘อาณาจักรไทย’ ซึ่งแผนที่นี้ได้พิมพ์ลงในหนังสือแผนที่ทั้งผอง 6 ครั้ง เป็นฉบับภาษาละติน 3 ครั้ง รวมทั้งฉบับภาษาเยอรมันอีก 3 ครั้ง (ยุคเก่าเขียนแผนที่รวมไว้เป็นเล่มๆ) โดยปีที่พิมพ์คราวแรกนั้น เป็นปี พุทธศักราช 2139 ข้างหลังการทำศึกยุทธหัตถียุคพระกษัตริย์มหาราช เพียงแค่ 4 ปี แค่นั้น

ไม่มีหลักฐานชัดเจนว่าตัวเมเทลลุสมาเยี่ยมดินแดนนี้เพื่อทำแผนที่หรือเปล่า เพราะเหตุว่านักทำแผนที่อดีตสมัยส่วนมากมิได้ลงพื้นแท้จริงๆแต่ว่านำข้อมูลที่ได้รับมาจากนักเดินทางสำรวจทะเล คำกล่าวจากพ่อค้า หรือ แผนที่ที่พิมพ์ก่อนหน้า มาเขียนเป็นแผ่นใหม่ ทำให้ได้โอกาสกำเนิดข้อบกพร่องได้ ได้แก่ ในแผนที่เรกนัม เสียน นี้ ถ้าหากดูดีๆทางภาคเหนือของเมืองไทยในขณะนี้ มีทะเลสาบจังหวัดเชียงใหม่ (Chiamay Lacus) ฯลฯน้ำสำคัญ ซึ่งมันไม่มีอยู่จริง

ทะเลสาบจังหวัดเชียงใหม่ (Chiamay Lacus) ในแผนที่เรกนัม เสียน
คนต่างชาติมีความคิดว่าดินแดนเอเซียอาคเนย์นี้ควรจะมีต้นน้ำที่สำคัญจริงแท้แน่นอน เพราะว่าแม่น้ำมากอย่างมาก จะเป็นไรไปมิได้ถ้าหากต้นน้ำไม่ใช่ทะเลสาบ ซึ่งเป็นความรู้ผิดเป็นอย่างมาก กว่าจะแก้จะต้องรอคอยไปจนกระทั่งศตวรรษที่ 18 อย่างยิ่งจริงๆ

มีความจำเป็นกับพวกเรายังไง
แผนที่เรกนัม เสียนเป็นแผนที่แรกที่มีคำว่า ไทย (Siam) หรือ เสียน (Sian) เป็นชื่อแผนที่ ถึงแม้คำนี้จะเคยปรากฎในแผนที่ประเทศโปรตุเกสมาก่อนแล้ว แต่ว่าใช้เพียงแค่อ้างอิงตำแหน่งเมืองหลวงศรีอยุธยาแค่นั้น มิได้ใช้เป็นชื่อแผนที่อะไร แถมเป็นแผนที่เดียวที่เขียนในยุคพระกษัตริย์อีก แม้กระนั้นโชคร้ายที่แผนที่นี้ไม่มีอยู่ในประเทศไทย

ในหนังสือพิมพ์ความเห็นชอบชน ฉบับวันที่ 12 เดือนสิงหาคม พุทธศักราช 2543 ได้พูดถึงงานประมูลที่จัดโดยบริษัท คริสตี้ส์ ออคชัน เมืองไทย ว่ามีนักประมูลฝรั่งเยอะมากมาประมูลภาพลายเส้นและก็งานพิมพ์โบราณอันมีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ไทย รวมทั้งแผนที่เรกนัม เสียน อันดั้งเดิมกว่า 400 ปี ก็อยู่ในงานประมูลนี้เช่นเดียวกัน แต่กันชาวไทยแท้ๆกลับไม่สนใจอะไรแนวๆนี้ ถึงแม้ว่าจะหน่วยราชการเองก็ไม่สนใจ

หนังสือพิมพ์ความเห็นชน ฉบับวันที่ 12 ส.ค. พุทธศักราช2543 หน้า 12
‘เครื่องหมายชัย ตั้งศรีวานิช’ หัวหน้าแผนที่นี้กลับไทย
เครื่องหมายชัย ตั้งศรีวานิช นักสะสมแผนที่โบราณคนประเทศไทย เขาได้เก็บหนังสือพิมพ์ความเห็นชนฉบับนี้ไว้เพื่อเป็นการเตือนสติว่า ‘วันหนึ่งเขาจะนำแผนที่นี้กลับมาที่ไทยให้ได้ ไม่ว่าจะราคาเท่าไรก็ตาม’ ถัดมาเขาใช้เวลาถึง 19 ปี เพื่อตามหาแผนที่ดังที่ได้กล่าวผ่านมาแล้วจนถึงเสร็จ แม้ว่าจะไม่ใช่ฉบับที่ถูกประมูลไปในปี พุทธศักราช 2543 แม้กระนั้นขั้นต่ำเครื่องหมายชัยก็นำแผนที่นี้กลับมาที่ไทยได้เสร็จ เขาเก็บแผนที่จริงไว้ภายในห้องหนังสือของเขา รวมทั้งเผยแพร่รูปภาพแผนที่นี้ให้กับมหาชน เพื่อใช้สำหรับเพื่อการเล่าเรียนประวัติศาสตร์

แผนที่ Regnum Sian จากห้องหนังสือ เครื่องหมายชัย ตั้งศรีวานิช
ไม่รู้จักแจ้งชัดว่าเครื่องหมายชัยประมูลแผนที่ดังที่ได้กล่าวมาแล้วด้วยราคาที่เยอะแค่ไหน แม้กระนั้นราคาที่ถูกประมูลในงานคริสตี้ส์ กรุงลอนดอน เมื่อกลางปี พุทธศักราช 2563 ในแบบอย่างหนังสือแผนที่ซึ่งมีแผนสำหรับการที่เรกนัม เสียนอยู่ด้วย ถูกประมูลไว้ที่ราคา 363,689 เหรียญ หรือ 12 ล้านบาท